Bukit Timah ေတာင္ေျခအနီးက granite ေက်ာက္မ်ားအား ေဖာက္ခြဲျခင္း

Underground works ေတြမွာ အဓိက အဟန္႔တားျဖစ္ေစတဲ့ အရာေတြထဲက တခုကေတာ့ ကိုယ္လုပ္မယ့္အလုပ္ခြင္မွာ granite rock မ်ားတည္ရွိေနျခင္းျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီအတားအဆီးေတြကို ရွင္းလင္းတဲ့ေနရာမွာ vertical နဲ႔ horizontal blasting ႏွစ္ခုအနက္ temporary shaft ေတြကိုေတာ့ vertical နည္းနဲ႔ သိပ္အခက္ခဲမရွိ ရွင္းလင္းႏိုင္ေပမယ့္ ေျမေအာက္လုပ္ငန္းခြင္မွာေတာ့ ခက္ခဲတဲ့
horizontal နည္းကို အသံုးျပဳၾကပါတယ္။

Granite rock ေတြကို စြမ္းအားျမင့္ေပါက္ကြဲေစတဲ့ အရာမ်ားျဖင့္ ေဖာက္ခြဲရွင္းလင္းေစရာတြင္ full face blasting method ဆိုေသာနည္းစနစ္အရ ေပါက္ကြဲမႈတစ္ျကိမ္တြင္ အလ်ား 0.4m မွ 0.6m အတြင္းထိမ္းခ်ဳပ္ေသာ လုပ္ငန္းစဥ္တစ္ခု ျဖစ္ပါသည္။ လုပ္ငန္းစဥ္အဆင့္မ်ားကေတာ့

၁။ ေက်ာက္သားမ်က္နွာျပင္ အေပါက္ေဖာက္ျပီး stemming rods ကိုအသံုးျပဳ ျပီး explosive cartridges ထည့္သြင္းျခင္း

၂။ detonators အတြက္ ဝါယာႀကိဳးအဆက္ေကာင္းမြန္မႈအား စစ္ေဆးျခင္း

၃။ vibration monitoring ျဖင့္ ေပါက္ကြဲမႈေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚလာေသာ တုန္ခါမႈအားတိုင္းတာရန္ လိုအပ္ေသာေနရာတြင္ seismograph ကိုအသံုးျပဳ ေစာင့္  ၾကည့္ေလ့လာျခင္း

၄။ လုပ္ငန္းခြင္မွ အလုပ္သမားမ်ားအား ေဘးလြတ္ရာသို႔ေခတၱေရြ႕ေျပာင္းေစျခင္း

၅။ လိုအပ္ေသာ safety measures အားလိုက္နာမႈရွိမရွိ စစ္ေဆးျခင္း

၆။ ေနာက္ဆံုးအဆင့္ initiation of blast အား ေဘးလြတ္ရာတြင္ လုပ္ေဆာင္ျခင္း

၇။ မေပါက္ကြဲေသးေသာ misfire of explosive က်န္ရွိမႈအား စစ္ေဆးျခင္း တို႔ျဖစ္ပါတယ္။

Initial blast parameters အတြက္ blasting site အားတြက္ခ်က္ရာတြင္ deepest expected blast holes မ်ားရဲ့တုန္ခါမႈနဲ႔ ေပါက္ကြဲမႈအားကို ထည့္သြင္းစဥ္းစားရပါမယ္။ အဲဒီလို blasting parameters ကိုတြက္ခ်က္ရာတြင္ တစ္ၾကိမ္တြင္ အလ်ား 600mm မွ 800mm ရွိေသာ horizontal controlled blasting စနစ္ကိုအသံုးျပဳကာ drill ေဖာက္မယ့္ blast hole diameter အား 45mm မွ 76mm အတြင္းထားရွိကာ spacing and burden အတြက္ 400mm မွ 600mm အထိခ်န္လွပ္ထားရွိရပါတယ္။ blasting ျပဳလုပ္မယ့္ေနရာအနီးရွိ လူေနအေဆာက္ဦးေတြအတြက္ တုန္ခါမႈနည္းပါးေစရန္ typical charge weight per hole နဲ႔ maximum charge weight per delay အတြက္ 250g မွ 600g အတြင္းရွိ explosive cartridges ကိုအသံုးျပဳရပါမယ္။ လွစ္ဟာေနေသာ blasting hole အတြက္ ေနရာျဖည့္ရန္ stemming materials ျဖစ္တဲ့ granite chipping၊ quarry dust ဒါမွမဟုတ္ soil ကိုထည့္သြင္းအသံုးျပဳႏိုင္ပါတယ္။

Blasting parameters ရဲ့ guide line ျဖစ္ပါတယ္။

Environmental impacts အတြက္ ဂရုစိုက္ရမွာေတြကေတာ့ detonations အခ်ိန္တြင္းမွာထြက္ရွိလာမယ့္ ဖုန္မႈန႔္ မ်ားနဲ႔ က်ယ္ေလာင္ေသာအသံ၊ ေပါက္ကြဲမႈဓာတ္ေငြ႔နဲ႔အတူ ပတ္ဝန္းက်င္ကို ေရာက္ရွိလာမယ့္ airblast မ်ား၊ ေက်ာက္သားမ်က္ႏွာျပင္မွတဆင့္ေရာက္ရွိလာေသာ တုန္ခါမႈ shockwaves မ်ားနဲ႔ ေပါက္ကြဲမႈမွလြင့္စင္လာႏိုင္တဲ့ ေသးငယ္တဲ့ေက်ာက္အပိုင္းအစ flyrocks မ်ားကိုသတိျပဳရပါမယ္။

Launching shaft အတြက္ vertical blasting လုပ္ၿပီၤးခ်ိန္မွာ ထြက္ေပၚလာတဲ့ fumes ေတြျဖစ္ပါတယ္။

Blasting site ရဲ့အနီးနားဝန္းက်င္မွာရွိတဲ့ အေဆာက္ဦးေတြကို ထိခိုက္ပ်က္စီးမႈနည္းေစရန္ vibration ကို 15mm/s ထက္မပိုေစရန္သတိထားရပါမယ္။ blasting activity ေတြအားလံုးရဲ့ တကယ့္လက္ေတြ႔ျဖစ္ေပၚေနတဲ့ vibration အမွန္ကို ငလ်င္တိုင္းကိရိယာေတြျဖစ္တဲ့ seismographs ကို blasting site အနီးနားရွိအေဆာက္ဦးေနရာေတြမွာ ထားရွိကာ တိုင္းတာရပါမယ္။ vibration waves ေတြေၾကာင့္ structural damages ေတြမျဖစ္ေပၚေအာင္ ကာကြယ္ရန္ peak particle velocity (PPV) စနစ္ကို united states bureau of mines (USBM) မွခ်မွတ္ အသံုးျပဳထားတဲ့ စံႏႈန္းေတြကေတာ့ ေအာက္ပါအတိုင္းျဖစ္ပါတယ္။

Peak Particle     Velocity Effects

305 mm/sec        Fall of rocks in unlined tunnels

190 mm/sec        50% probability of major plaster damage

140 mm/sec        50% probability of minor plaster damage

78 ~ 85 mm/sec  Threshold of damage from close blasting

50 mm/sec          Safe blasting criteria for residential structures recommended by the USBM.  

တကယ့္လက္ေတြ႔မွာ တိုင္းတာေနတဲ့ပံု ျဖစ္ပါတယ္။

Vibration ကိုထိန္းခ်ဳပ္ရာတြင္ detonate လုပ္မယ့္ weight of explosives အား delay detonator စနစ္ကိုအသံုးျပဳႏိုင္ပါတယ္။ ေကာင္းမြန္ၿပီးထိေရာက္တဲ့ effective initiation sequence ျဖစ္လာေစရန္အတြက္ တစ္စကၠန္႔ရဲ့တစ္ေထာင္ပံုတစ္ပံုသာသာရွိေသာ controlled sequence အေနနဲ႔ အခ်ိန္ကန္႔သတ္ကာ detonate လုပ္ႏိုင္ပါတယ္။ Forward movement of the rock စနစ္မွာေတာ့ မလိုလားအပ္တဲ့ excessive ground vibration ကိုေရွာင္ရွားႏိုင္ရန္ charge လုပ္မယ့္အေရွ႕ေနရာမွာရွိတဲ့ ဖယ္ရွားမယ့္ေက်ာက္သားထုထည္ရဲ့ပမာဏအတြက္သာ လိုအပ္တဲ့ explosive energy ကိုအသံုးျပဳႏိုင္ေအာင္ ေဆာင္ရြက္ျခင္းျဖစ္ပါတယ္။ Initial estimate of vibration တုန္ခါမႈတြက္ခ်က္ရန္အတြက္ average rock response ကိုအေျခခံထားတဲ့ rock blasting and explosives engineering ရဲ့ reference book မွာေတာ့ ေအာက္ေဖာ္ျပပါအတိုင္း တြက္ခ်က္ထားတာကို ေလ့လာႏိုင္ပါတယ္။

PPV = K (Wa /Rb)

Where; PPV = Peak Particle Velocity (mm/s)

K = site constant (700 mm/sec)

a = site constant (0.7)

b = site constant (1.5)

R = the distance to the blast

W = the Maximum Instantaneous Charge

 

 Blast vibration အားတြက္ခ်က္ထားေသာ ပံုျဖစ္ပါတယ္။

Blast report အား ၾကီးၾကပ္သူ shot-firer မွျပင္ဆင္ကာလုပ္ငန္းစဥ္အတြင္း explosives နဲ႔ detonators မည္မွ်အသံုးျပဳၿပီး vibration monitoring results အေျခေနအား မွတ္တမ္းတင္ထားရွိရပါမယ္။

ထို႔အျပင္ တေန႔တာအတြက္သာ လိုအပ္ေသာ Emulex အမွတ္တံဆိပ္ explosive cartridges နဲ႔ detonators အားလုပ္ငန္းခြင္အတြင္းသို႔ ယူေဆာင္လာရပါတယ္။ 

Blasting cycle လုပ္ငန္းစဥ္မွအဓိကအစိတ္ပိုင္းေတြကေတာ့ drilling, charging, blasting, ventilation နဲ႔ mucking ဆိုတာေတြျဖစ္ပါတယ္။ Drilling အပိုင္းမွာ blasting holes အတြက္ေဖာက္ရာတြင္ crawler drilling rig ဒါမွမဟုတ္ jack hammers ကိုအသံုးျပဳေလ့ရွိပါတယ္။  

 

 Crawler drilling rig ရဲ့ပံုျဖစ္ပါတယ္။

 တကယ့္လက္ေတြ႔မွာ horizontal blasting မွာ drill ေဖာက္ေနတဲ့ ပံုျဖစ္ပါတယ္။

Charging အပိုင္းမွာေတာ့ blast holes အတြက္ drilling လုပ္ၿပီးေနာက္ပိုင္း blast design အရလိုအပ္ေသာ 25mmX200mm မွ 32mmX400mm အတိုင္းတာရွိေသာ cartridge explosives Emulex 150/180 အားေနရာခ်ေပးရပါမယ္။ အဲဒီေနာက္မွာ Primer အား detonate လုပ္ရန္အတြက္ millisecond non-electric detonators ကိုအသံုးျပဳပါတယ္။ မ်ားေသာအားျဖင့္ Electric detonators အားအသံုးျပဳကာ blast train ကို initiate လုပ္ၾကပါတယ္။ typical blast hole charging အတြက္ေတာ့ ေအာက္ေဖာ္ျပပါပံုကို အသံုးျပဳၾကပါတယ္။ Blasting အပိုင္းမွာ လုပ္ငန္းမစမွီ လုပ္ငန္းခြင္အတြင္းမွ အလုပ္သမားမ်ားအား ေဘးလြတ္ရာကို safety procedure အရပို႔ေဆာင္ေပးၿပီးမွသာ short-firer တစ္ဦးတည္းကသာ blasting hole အား detonate လုပ္ႏိုင္ပါတယ္။ typical blast design အတြက္ေတာ့ ေအာက္ေဖာ္ျပပါပံုကို အသံုးျပဳၾကပါတယ္။ 

 

  Typical blast design ပံုျဖစ္ပါတယ္။

Blasting materials and equipment မွာအဓိကၾကတဲ့ အသံုးျပဳပစၥည္းေတြကေတာ့ explosives အပိုင္းမွာ Emulex 150/180 cartridge အား primer ဒါမွမဟုတ္ main charge အေနနဲ႔အသံုးျပဳၿပီး တခါတရံတခ်ိဳ႕ေနရာေတြမွာေတာ့ ammonium nitrate with fuel oil အား blasting agent အေနျဖင့္အသံုးျပဳပါတယ္။ detonators အပိုင္းမွာေတာ့ Austin Powder electric detonators အား blast train အတြက္ initiate လုပ္ရာမွာေတြ႔ရၿပီး NONEL ကိုေတာ့ non-electric detonators အေနနဲ႔ initiating system မွာအသံုးျပဳၾကပါတယ္။ Explosives နဲ႔ detonators မ်ားအသံုးျပဳရာတြင္လိုက္နာရမည့္ safety data sheet သိရွိနားလည္ရပါမယ္။ 

Safety ohmmeter ျဖစ္ပါတယ္။ 

 Blasting machine ျဖစ္ပါတယ္။ 

Seismograph ငလ်င္တိုင္းကိရိယာ ျဖစ္ပါတယ္။ 

Radio frequency meter ျဖစ္ပါတယ္။   

Blast face အနီးမွမလိုအပ္ေသာလူမ်ားကို charging မလုပ္မွီ လုပ္ငန္းခြင္မွေဘးလြတ္ရာသို႔ ထြက္ခြာေစၿပီး blasting လုပ္မယ့္အခ်ိန္မွာေတာ့ Shot-firer အပါဝင္လူအားလံုး safe distance area မွာေရာက္ရွိေနရပါမယ္။ Radio frequency meter ကိုအသံုးျပဳကာ RF strength and signal ကိုတိုင္းတာၿပီး non-ferrous prickers ကိုအသံုးျပဳၿပီး detonators အား explosives အတြင္းသို႔ေရာက္ေအာင္ ထည့္သြင္းေပးရပါမယ္။ အဲဒီေနာက္မွာေတာ့ “charging and blasting in progress” လို႔ေရးသားထားတဲ့ warning signboard နဲ႔ red flag ကို blasting မလုပ္မွီ ပတ္ဝန္းက်င္ရွိလူမ်ားအား သတိေပးရပါမယ္။ Blasting မလုပ္မွီနဲ႔ ၿပီးဆံုးေသာအခ်ိန္မ်ားမွာ သတိေပး siren အားအသံုးျပဳရပါမယ္။ ထို႔အျပင္ initiate အတြက္ safe area အတြင္းမွသာ လုပ္ေဆာင္ႏိုင္ပါတယ္။ post blasting အပိုင္းမွာေတာ့ အႏၱရာယ္ရွိေသာဓာတ္ေငြ႔ fumes မ်ား လံုးဝကင္းစင္သြားေသာ အခ်ိန္ကိုေစာင့္ကာ shot-firer မွ misfire နဲ႔ အျခားမလိုလားအပ္တဲ့အေျခေနမ်ား မရွိပါက clearance ေပးကာ ေရွ႕ဆက္လုပ္ရမည့္ပံုမွန္လုပ္ငန္းခြင္မ်ားအား ဆက္လက္လုပ္ေဆာင္ခြင့္ေပးပါတယ္။ 

 Cartridge explosive ရဲ့အေသးစိတ္ပံု ျဖစ္ပါတယ္။

တခါတရံမွာ လုပ္ငန္းခြင္ရွိေဖာက္ခြဲမယ့္ blast face အနီးတြင္ အသံုးျပဳေနတဲ့ စက္ပစၥည္းမ်ား breakdown of equipment ျဖစ္ျခင္း လုပ္ငန္းခြင္ရွိေနရာအားေရာက္ရွိရန္ access ခက္ခဲျခင္းမ်ားအတြက္ လုပ္ငန္းခဏတာရပ္ဆိုင္းျခင္းအား sleeping of blast ဟုေခၚဆိုၾကပါတယ္။ အဆိုပါ sleeping of blast လိုအပ္ေသာအေျခေနမ်ိဳးမွာ လုပ္ငန္းခြင္နဲ႔မဆိုင္ေသာလူမ်ား မဝင္ေရာက္ႏိုင္ရန္ လံုျခံဳေရးအတြက္ ေသခ်ာစြာေစာင့္ၾကည့္ႏိုင္ရန္ blast guard ထားေပးရပါမယ္။

Vertical blasting အတြက္ initiation မလုပ္မွီ steel plates မ်ားနဲ႔ ကာကြယ္ေနပံုျဖစ္ပါတယ္။

တခါတရံမွာေတာ့ blasting area အတြင္းမွာျဖစ္ေပၚလာႏိုင္တဲ့ misfire ဟုတ္မဟုတ္ဆံုးျဖတ္ရာတြင္ detonation ျဖစ္ေပၚခဲ့ျခင္းရွိမရွိကို ေျမျပင္လႈပ္ရွားတုန္ခါမႈ၊ ေပါက္ကြဲမႈအသံထြက္ေပၚျခင္းနဲ႔ မ်က္ျမင္အေနထားကိုေလ့လာၿပီး သိရွိႏိုင္ပါတယ္။ ေနာက္တခုကေတာ့ detonation လုပ္ေနစဥ္အတြင္းမွာ ေျမသားမ်က္ႏွာျပင္မေျပာင္းလဲျခင္း၊ cut-offs ျဖစ္ျခင္းနဲ႔ မေပါက္ကြဲေသးေသာ uninitiated explosives အားေတြ႔ရွိရျခင္းတို႔ျဖင့္လည္း သိရွိႏိုင္ပါတယ္။ တခါတေလမွာေတာ့ blasting hole အတြင္းမွာ တပိုင္းတစေပၚထြက္ေနတဲ့ lead wires ကိုေတြ႔ရပါက misfire အျဖစ္ သတ္မွတ္ႏိုင္ပါတယ္။ အဆိုပါအေျခေနမ်ိဳးနဲ႔ၾကံဳပါက waiting intervals အား 5mins အတြင္းထားရွိကာ အဆိပ္အေတာက္ျဖစ္ေစတဲ့ ဖုန္မႈန္႔နဲ႔ဓာတ္ေငြ႔မ်ားျဖစ္တဲ့ lingering dust and fumes ကင္းစင္သြားမွသာ treatment of misfire ကိုလုပ္ေဆာင္ႏိုင္ပါတယ္။

  Horizontal blasting မွာ ventilation စနစ္ကိုအသံုးျပဳ ထားတာျဖစ္ပါတယ္။

Refire ျပန္လုပ္ရာတြင္ blasting holes အတြင္းမွထြက္ေပၚေနေသာ lead wires အား short circuit and coil ျပန္လုပ္ၿပီး refire လုပ္ႏိုင္ပါတယ္။ အဆိုပါ refiring ျပန္လုပ္ရာတြင္ environmental and safety impacts နည္းႏိုင္သမွ်နည္းေအာင္ ထည့္သြင္းစဥ္းစားရပါမယ္။ repriming, restemming နဲ႔ initiation လုပ္ၿပီး stemming materials ကိုျပန္လည္ဖယ္ရွားႏိုင္ပါတယ္။ stemming materials အားဖယ္ရွားၿပီးပါက  blasting hole အား air or water flushing system ကိုအသံုးျပဳကာ explosives အားဖယ္ရွားႏိုင္ၿပီး ေနာက္ဆံုးနည္းလမ္းကေတာ့ mechanical and manual နည္းနဲ႔ဖယ္ရွားျခင္းျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီေနာက္မွာေတာ့ blasting holes အား drilling, charging and initiating အဆင့္ဆင့္လုပ္ေဆာင္ႏိုင္ၿပီး အသံုးျပဳလို႔မရေတာ့တဲ့ explosives အား သတ္မွတ္ထားတဲ့ safety procedure အတုိင္းလိုက္နာကာ စြန္႔ပစ္ဖယ္ရွားႏိုင္ပါတယ္။ 

             Rescue shaft တခုအား vertical နည္းစနစ္နဲ႔ blasting လုပ္ေနတာျဖစ္ပါတယ္။ 

အေရးပါေသာ stemming materials အားဖယ္ရွားရာတြင္ non-ferrous blowpipe ဒါမွမဟုတ္ hose ကိုအသံုးျပဳကာ ပံုမွန္ water under pressure ျဖစ္ျဖစ္ ႏွစ္မ်ိဳးေရာထားေသာ mixture of water and compressed air ျဖင့္ဖယ္ရွားႏိုင္ပါတယ္။ compressed air တမ်ိဳးတည္းသံုးပါက မလိုလားအပ္ေသာ static electricity impact ျဖစ္ေပၚႏိုင္သျဖင့္ သိပ္ၿပီးအသံုးျပဳေလ့မရွိပါဘူး။ ေနာက္ဆံုးနည္းကေတာ့ သာမန္အလြယ္တကူရႏိုင္တဲ့ water and tamping rod ကိုအသံုးျပဳၾကႏိုင္ေပမယ့္ detonators နဲ႔ explosive တို႔မွမေတာ္တဆ accidental detonation ျဖစ္ႏိုင္တာကိုဂရုျပဳရပါမယ္။ 

                Vertical blasting လုပ္ရန္အတြက္ ျပင္ဆင္ေနၾကတဲ့ ပံုျဖစ္ပါတယ္။

ဒီေနရာမွာ diameter of blowpipe and hose တို႔ရဲ့အရြယ္စားဟာ blasting holes ရဲ့အေနထားနဲ႔ႏႈိင္းယွဥ္ၿပီး ဖယ္ထုတ္မယ့္ materials ေတြအလြယ္တကူထြက္သြားႏိုင္ေအာင္ တြက္ခ်က္ၿပီး excessive pressure မျဖစ္ေအာင္သတိျပဳရပါမယ္။ ေနာက္ထပ္ နည္းလမ္းတခုကေတာ့ relieving blasting holes အား original blasting holes တည္ရွိရာေနရာနဲ႔အၿပိဳင္ parallel က်က် drilling လုပ္ၿပီး မူလရွိၿပီးသား explosives အားတိုက္ရိုက္ထိေတြ႔မႈမရွိေအာင္ ေရွာင္ရွားၿပီးလုပ္ေဆာင္ႏိုင္ပါတယ္။ original blasting holes အားမွားယြင္းၿပီး drilling မေဖာက္မိေစရန္အတြက္ wooden plugs ျဖင့္အမွတ္သားလုပ္ကာေရွာင္လႊဲႏိုင္ပါတယ္။ တကယ့္လက္ေတြ႔တြင္လည္း အေဝးမွထိမ္းခ်ဳပ္ေသာ remotely operated drill rig စနစ္ကိုအသံုးျပဳကာ အႏၱရာယ္နည္းပါးေအာင္ transfer of risk လုပ္ႏိုင္ပါတယ္။  

  

Blasting အၿပီးထြက္ရွိလာတဲ့ ေက်ာက္အပိုင္းစမ်ားအား mucking လုပ္ေနတာျဖစ္ပါတယ္။

တကယ္တမ္းၾကေတာ့ underground construction တခုလံုးအား ေႏွာင့္ေႏွးက်န္႔ၾကာေစတဲ့ granite rock မ်ားအားဖယ္ရွားရွင္းလင္းျခင္း လုပ္ငန္းဟာ အခ်ိန္ယူၿပီးလုပ္ေဆာင္ရေပမယ့္ စိတ္ဝင္စားစရာေကာင္းၿပီး အနာဂတ္အတြက္ ေျမေနရာရွားပါးလာၿပီျဖစ္တဲ့ ႏိုင္ငံေတြအတြက္ အဝီစိထိေအာင္ နယ္ေျမခ်ဲ႕ထြင္ဖို႔အတြက္ေတာ့ မရွိမျဖစ္လုပ္ငန္း တခုလို႔ထင္ျမင္မိပါတယ္။